Το ελιξίριο ενός επιτυχημένου γάμου

Ωραία λοιπόν! Το παραδέχομαι! Δεν είμαι ούτε ψυχολόγος ούτε σύμβουλος γάμου. Είμαι απλά... παντρεμένη. Και ως παντρεμένη νομίζω ότι μπορώ και ότι έχω και το δικαίωμα να μιλήσω από πρώτο χέρι!

Αφορμή της αναζήτησης του ελιξιρίου ενός επιτυχημένου γάμου δε στάθηκε ο ίδιος μου ο γάμος, αλλά ένα σχετικό άρθρο που διάβασα, το οποίο έθετε ως βασικότερο συστατικό της ευτυχίας ενός παντρεμένου ζευγαριού τον αφορισμό: "Θα δίνω αυτά που θέλω να πάρω". Υποβάλλοντας σε κριτική επεξεργασία το παραπάνω "σύνθημα", κατέληξα στο συμπέρασμα ότι αν ενστερνιζόμουν αυτή την αρχή, αυτομάτως θα υποβίβαζα και το δικό μου γάμο, αλλά και το θεσμό του γάμου γενικά σε μια κατώτερη βαθμίδα ανθρώπινων σχέσεων που στηρίζονται στο συμφέρον, που αποτελούν δηλαδή σχέσεις "δούναι-λαβείν". Και αυτό δε θέλω να το κάνω. Γιατί ο γάμος νοιώθω ότι είναι κάτι περισσότερο.

Ποια είναι, λοιπόν, η πιο θεμελιακή αρχή, ποιος είναι ο ακρογωνιαίος λίθος πάνω στον οποίο μπορούμε να στηρίξουμε με ασφάλεια το γάμο μας; Προκαταβολικά σας ζητώ να με συγχωρήσετε που δε θα είμαι λακωνική. Βέβαια, αν και το ζήτημα είναι πολυσχιδές, θα προσπαθήσω να μην κάνω την πραγμάτευσή του δαιδαλώδη. Γνωρίζω ότι οι ρυθμοί της ζωής σας είναι εξωφρενικά γρήγοροι και ότι η ενημέρωσή σας εξαντλείται κυρίως στους τίτλους. Όπως και να έχει, θα ήθελα να μου επιτρέψετε να αποκαλύψω το δικό μου αφορισμό στο τέλος.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή, ακολουθώντας τη σοφία των αρχαίων, που επισήμαιναν την ανάγκη απόπειρας ορισμού κάθε έννοιας που "έπεφτε στο τραπέζι". Πώς γίνεται, άλλωστε, να εμβαθύνουμε σε μια έννοια, αν προηγουμένως δεν την ορίσουμε; Ο Σωκράτης τουλάχιστον αυτό ζητούσε από τους συνομιλητές του στην απαρχή των διεξοδικών διαλόγων τους: προτού μιλήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, είναι ανάγκη να αποσαφηνίσουμε τι είναι και τι σημαίνει. Τι είναι, λοιπόν, ο γάμος;

Γάμος είναι η σύ-ζευξη ενός άντρα και μιας γυναίκας ενώπιον του Θεού και του νόμου. Ο άντρας και η γυναίκα μετά το γάμο τους αποκαλούνται πλέον αντρόγυνο, είναι ζευγ-άρι, είναι σύ-ζυγοι. Και αν συμφωνούμε όλοι ότι η ετυμολογία, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσης μιας λέξης, αποκαλύπτει μια μοναδική - ίσως την πιο σημαντική - πτυχή της αλήθειας της, τότε αρκεί αυτό, για να καταλάβουμε ποια είναι η πιο ουσιαστική αλήθεια για τη συζυγική ζωή: η λέξη "σύζυγος" προέρχεται από την πρόθεση "συν" (που σημαίνει "μαζί", "από κοινού") και το ρήμα "ζεύγνυμι" (που σημαίνει "βάζω ζώο στο ζυγό"). Άρα ο γάμος είναι η σύνδεση δύο "ζώων" σε ενιαίο σύνολο, για να σύρουν φορτίο, το φορτίο των καθημερινών υποχρεώσεων (λ.χ. φροντίδα παιδιών, δουλειές του σπιτιού, εξωτερικές εργασίες κτλ). Και για να φέρουν αυτές τις υποχρεώσεις εις πέρας, πρέπει να συμμετέχουν κι οι δύο. Έτσι, η σοφία των αρχαίων μάς οδηγεί σε ένα από τα βασικά συστατικά του γάμου, που δεν είναι φυσικά η ακούσια υποταγή (τι κι αν μιλάμε για "ζυγό", "εις γάμου κοινωνίαν" ερχόμαστε αυτόβουλα), αλλά η αναγκαιότητα ύπαρξης συνεργασίας ανάμεσα στο ζευγάρι, καθώς και δίκαιου διαμοιρασμού των υποχρεώσεων (ανάλογα πάντα με το τι μπορεί να προσφέρει ο καθένας). 

Όχι, όχι, δεν είναι τελικά καθόλου ασήμαντο να αφήνουμε τα ασήμαντα πράγματα να δηλητηριάζουν τη σχέση. Αν καθημερινά γκρινιάζουμε για το ποιος θα κατεβάσει τα σκουπίδια στον κάδο απορριμάτων ή για το ποιος θα βάλει τα παιδιά για ύπνο, καλύτερα να αποφασίσουμε να το συζητήσουμε και να βρούμε μια λύση. Οι αμοιβαίες υποχωρήσεις και οι συμβιβασμοί είναι για πολλούς (παλιούς και τωρινούς) το "κλειδί" των μακροβιότερων γάμων και οφείλουμε κι εμείς να το παραδεχτούμε και να το τηρήσουμε. Το ότι θα διαφωνούμε με τους συντρόφους μας είναι δεδομένο. Πέρα από την όποια ταύτιση απόψεων και συμπεριφορών έχουμε αποκτήσει ως ζευγάρι, παραμένουμε πάντοτε δύο διαφορετικές προσωπικότητες. Το ζητούμενο είναι οι διαφωνίες μας να διαπνέονται από αλληλοσεβασμό και η οικειότητα ανάμεσά μας, που ασφαλώς και πρέπει να υπάρχει, να μην υπερβαίνει ποτέ τα όρια της ευγένειας. Τότε μόνο - για να θυμηθώ και κάτι που είχα μια φορά διαβάσει - "η παραφωνία μπορεί να γίνει η αρχή μιας νέας μελωδίας". 

Βέβαια, συμβαίνει συχνά τα ψεγάδια του συντρόφου μας να μας κατακλύζουν, να μας θυμώνουν, να μας αγανακτούν και να μας φτάνουν σε σημείο να τον/την κατηγορούμε νυχθημερόν. Σε αυτή την περίπτωση (της γνωστής συζυγικής μουρμούρας που ενδέχεται να εξελιχθεί σε άγριο καβγά) είναι προτιμότερο να ασκούμε καλοπροαίρετη και εποικοδομητική κριτική στις πράξεις του καλού μας ή της καλής μας και να αποφεύγουμε την αμείλικτη κριτική στο χαρακτήρα του/της. Οι σύζυγοι εκλαμβάνουν αυτή τη σκληρή κριτική ως περιφρόνηση προς το πρόσωπό τους και αντενεργούν είτε με αντεπίθεση είτε με παγερή σιωπή, αντιδράσεις που αποκλείουν το ενδεχόμενο να επιλυθούν τα προβλήματα. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι, όταν τον/την παντρευόμασταν, γνωρίζαμε ότι είχε ελαττώματα και τα είχαμε αποδεχτεί. Εκτός κι αν ήμαστε τότε τυφλοί από έρωτα και δεν τα βλέπαμε. Ή εκτός κι αν τα έκρυβε καλά και δεν προλάβαμε να τα δούμε. Τέλος πάντων, να σας πω τι κάνω εγώ, για να επιβιώσει ο γάμος μου και να βγει αλώβητος από τέτοιες καταστάσεις: τη στιγμή που τα νεύρα μου έχουν γίνει τσατάλια και θέλω να του φέρω στο κεφάλι όλα τα τεντζερέδια και τα κρυστάλλινα ποτήρια από το σκρίνιο, απλά αποστασιοποιούμαι και γαληνεύω σκεπτόμενη όλα εκείνα που με έκαναν να τον αγαπήσω. Και για ακόμη μια φορά διαπιστώνω ότι οι χάρες του είναι περισσότερες από τις παραξενιές και τα κουσούρια του και ότι είμαι πολύ τυχερή, γιατί ο πιο ξεχωριστός και ο πιο σπουδαίος άνθρωπος στον κόσμο είναι μαζί μου!

Αυτή την εκτίμηση πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να τη δείχνουμε στο σύντροφό μας. Ποιος άνθρωπος, εξάλλου, δε θέλει την αναγνώριση των γύρω του, πόσο μάλλον του πιο κοντινού του ανθρώπου! Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, να εκτιμάμε το ταίρι μας και να εκδηλώνουμε ανοιχτόκαρδα την εκτίμηση που τρέφουμε για εκείνο. Ένας καλός λόγος στο σύντροφο ή για το σύντροφο αρκεί για να τον εγκαρδιώσουμε και να του δώσουμε το έναυσμα να προσφέρει περισσότερα. Αν δεν το έχετε συνειδητοποιήσει, η ευγνωμοσύνη είναι μια πανίσχυρη δύναμη προσέλκυσης της ευτυχίας, ενώ η αχαριστία δρα ανασταλτικά.

Να σας πω εγώ γιατί είμαι ευγνώμων, για να καταλάβετε και γιατί παντρεύτηκα; Πρώτον, γιατί στη μαγική αγκαλιά του ένοιωσα ασφαλής. Έχοντας επανειλημμένα σπάσει τα μούτρα μου σε ακατάλληλες σχέσεις, ο καλός μου με έπεισε με πράξεις ότι μαζί του θα είναι διαφορετικά και με βοήθησε να διαγράψω το ζοφερό παρελθόν. Δεύτερον, γιατί ταιριάξαμε στο ύπνο. Ούσα εξαιρετικά ιδιότροπη σε αυτόν τον τομέα, νομίζω ότι βρήκα το μοναδικό άνθρωπο που θα μπορούσε να με ανεχτεί. Τρίτον, γιατί μαζί του γέλασα τόσο όσο ποτέ δεν είχα γελάσει στη ζωή μου. Εξακολουθώ να νοιώθω ασφάλεια κοντά του, εξακολουθώ να κοιμάμαι σαν πουλάκι δίπλα του και εξακολουθούμε να ξεκαρδιζόμαστε στα γέλια μέχρι σήμερα. Ο γάμος μου είναι το καταφύγιό μου και το γέλιο μάς κάνει να βλέπουμε τα πράγματα πιο αισιόδοξα. 

Είναι και το γέλιο μέρος της επικοινωνίας που πρέπει να έχει κάθε ζευγάρι. Κι όταν μιλάω για επικοινωνία, εννοώ επικοινωνία ουσιαστική και όσο το δυνατό πιο συχνή. Δε συνιστά επικοινωνία το "φέρε γάλα, όπως έρχεσαι" ή το "μάζεψε τα ρούχα, άμα πιάσει βροχή". Ο χρόνος που περνάει μαζί το αντρόγυνο πρέπει να είναι ποιοτικός. Πρέπει να έχουν κοινές εξόδους και φίλους, κοινές δραστηριότητες, να συζητούν ποικίλα θέματα, να φιλοσοφούν, να ψυχαγωγούνται μαζί. Να μην ξεχνούν να κάνουν έρωτα και να εμπλουτίζουν ως εραστές τις εμπειρίες τους. Να αφιερώνουν χρόνο ο ένας στον άλλο και να τον διαφοροποιούν από το χρόνο που αφιερώνουν στα βλαστάρια τους. Μόνο έτσι δε θα αποξενωθούν οι σύζυγοι. Μόνο έτσι δε θα αφήσουν τη ρουτίνα να αποψιλώσει τη σχέση τους, σιγοτρώγοντάς την σαν σαράκι. Μόνο έτσι θα ανυπομονούν να γυρίσουν στο σπίτι, γιατί εκεί θα βρουν κάποιον που περιμένει να τους φιλήσει τρυφερά, που περιμένει να ακούσει πώς πέρασαν τη μέρα τους, θα βρουν θαλπωρή και μια ευεργετική για την ψυχολογία τους ατμόσφαιρα. Τα προβλήματα που αναφύονται στη δουλειά ή στο κοινωνικό γενικότερα περιβάλλον πρέπει να τα κλειδώνουν έξω από το σπίτι. 

Και συνεχίζω. Από τα σπουδαιότερα συστατικά του ευτυχισμένου γάμου είναι, κατά κοινή ομολογία, το κοινό πορτοφόλι. Αυτό αφενός ισχυροποιεί το συζυγικό δεσμό και αναχαιτίζει τις διαμάχες μεταξύ των συζύγων αφετέρου ωθεί τα ζευγάρια να θέσουν κοινούς στόχους (όχι μόνο υλικούς) και να αγωνιστούν να τους υλοποιήσουν. Σίγουρα, οι αποφάσεις τους για οποιοδήποτε ζήτημα, μεγάλης ή και ευτελούς σημασίας, πρέπει να λαμβάνονται από κοινού. Είναι ανάγκη να υπάρχει σύμπνοια, που θα τους κρατάει ενωμένους. Στη διατήρηση της ενότητάς τους συμβάλλει, εκτός από το κοινό πορτοφόλι, το κοινό παρελθόν. Διάσπαρτες φωτογραφίες από σημαντικές στιγμές της κοινής πορείας του ζευγαριού σε όμορφες κορνίζες μέσα στο σπίτι βοηθούν το αντρόγυνο να καταλάβει την κοινή εμπειρία που είχε μέχρι τώρα στη ζωή και γίνονται πηγή ενδυνάμωσης και εφαλτήριο εξέλιξης της σχέσης τους.

Κάτι εξίσου άξιο λόγου είναι η ενθάρρυνση του συντρόφου σε οτιδήποτε σκέφτεται ή προτίθεται να κάνει. Πρέπει να υποστηρίζουμε τις αποφάσεις και τις ενέργειές του (που αφορούν π.χ. την καριέρα του) και να ενισχύουμε τις πρωτοβουλίες του. Να στεκόμαστε δίπλα του σε καθετί, δίνοντάς του δύναμη και κουράγιο. Να τον προτρέπουμε να πάει παραπέρα και να του δείχνουμε τη βεβαιότητά μας ότι θα τα καταφέρει. Να πιστεύουμε σε εκείνον και να τον εμπνέουμε. Πρέπει να μάθουμε να τον ακούμε, όταν κάτι θέλει να μοιραστεί μαζί μας, να γινόμαστε οι "εξομολογητές" του, όταν κάτι τον βασανίζει και να λέμε τη γνώμη μας χωρίς υπεκφυγές, όταν μας τη ζητάει. Είναι αυτή η αλληλοϋποστήριξη και η αλληλεγγύη, άλλωστε, που βοηθάει τα ζευγάρια να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες, τις κακουχίες της ζωής και να προσθέτουν κι άλλες νίκες στο μακρύ κατάλογο των μαχών που δίνουν καθημερινά. 

Μία από αυτές τις μάχες που δίνουν κι οι δύο και πρέπει να τη δίνουν μαζί είναι η μάχη ενάντια στο χρόνο. Οι αλλαγές που αφήνει το γρήγορο πέρασμά του στο σώμα και την ιδιοσυγκρασία δεν πρέπει να πανικοβάλλει τους συζύγους. Τι κι αν έκανε απρόσκλητη την εμφάνισή της μια καινούρια ρυτίδα στο πρόσωπο της αγαπημένης μας, ή τι κι αν άρχισαν να γκριζάρουν τα άλλοτε στιλπνά μαλλιά του καλού μας, ο σύντροφός μας πρέπει να εξακολουθεί να είναι το "μωρό" μας. Και ως μωρό έχει ανάγκη από στοργή και φροντίδα. Οι σύζυγοι επιβάλλεται να περιποιούνται ο ένας τον άλλον, για να γίνεται ολοένα και πιο απαραίτητος ο ένας στον άλλο. Με πόση αγάπη πρέπει να προετοιμάζεται κάθε γεύμα! Με τι επιμέλεια πρέπει να τακτοποιούνται τα ρούχα στο συρτάρι! Πόσο αφειδώς πρέπει να χαρίζεται κάθε χάδι! Πόσα βράδια ξαγρύπνιας πρέπει να αφιερώνονται στο προσκεφάλι του πυρετού!

Έχω κι άλλα να πω, για να εξαντλήσω το θέμα, προτού φθάσω στον αφορισμό μου. Επειδή, όμως, το κείμενο αρχίζει να γίνεται επικίνδυνα σχοινοτενές, θα φροντίσω να συντομεύω. Λοιπόν, το πρόσωπο που αγαπάμε πρέπει να το διεκδικούμε κάθε μέρα. Ένα λάθος που κάνουν τα ζευγάρια είναι που νομίζουν ότι ξέρουν τα πάντα ο ένας για τον άλλο. Ωστόσο, επειδή στην πραγματικότητα δεν ξέρουν τα πάντα κι επειδή, όπως είπα και παραπάνω, ο χρόνος τούς αλλάζει κιόλας, είναι πολύ όμορφο να συνεχίζουν να γνωρίζονται, όπως έκαναν τότε που πρωτοσυναντήθηκαν. Τότε που έψαχνε ο καθένας το κλειδί να ξεκλειδώσει την ψυχή του άλλου, δείχνοντας ενδιαφέρον για το τι μπορεί να κρύβεται εκεί μέσα. Αυτή η μαγεία της εξερεύνησης και της ανακάλυψης δίνει άλλη ποιότητα και διαφορετικό νόημα στη σχέση. Αποσοβεί τον κίνδυνο να θεωρήσουμε το σύντροφό μας δεδομένο και να κάνουμε έτσι το γάμο μας αναλώσιμο. Μαθαίνοντας καλύτερα ποιος είναι ο συντροφός μας, γνωρίζουμε κι εμείς βαθύτερα τον εαυτό μας, γιατί ο ένας είναι αντανάκλαση του άλλου.

Από τις παραπάνω συνθήκες, δηλαδή τις προϋποθέσεις για έναν επιτυχημένο γάμο, άλλες είναι αναγκαίες, αλλά όχι επαρκείς και άλλες επαρκείς, αλλά όχι αναγκαίες. Υπάρχει άραγε εκείνη η μία συνθήκη που είναι μαζί αναγκαία και επαρκής, υπάρχει μία και μόνη θεμελιώδης προϋπόθεση οικοδόμησης ενός υγιούς και ευτυχισμένου γάμου; Όπως θα καταλάβατε, η πραγμάτευσή μας φτάνει σε κάποιο τέρμα. Κι όπως σε κάθε χαρτοπαίγνιο το καλύτερο χαρτί φυλάσσεται για το τέλος, έτσι κι εδώ το βασικό συστατικό του γάμου δε θα μπορούσε να αποκαλυφθεί νωρίτερα.
 
Λέγαμε, λοιπόν, ότι μαθαίνοντας καλύτερα ποιος είναι ο σύντροφός μας, γνωρίζουμε κι εμείς βαθύτερα τον εαυτό μας. Παρόλ' αυτά είμαι υποχρεωμένη να πω ότι η ενδοσκόπηση που οδηγεί σε αυτογνωσία πρέπει να συντελείται πρωτύτερα. Το ποιος είμαι και το τι θέλω το συνειδητοποιώ πριν γνωρίσω το σύζυγό μου. Τις ώρες αυτές που νομίζω ότι βουλιάζω στη μοναξιά και ότι κανένας δεν υπάρχει για μένα, τις ώρες εκείνες στην ουσία χτίζονται στο σύμπαν οι γέφυρες που θα με πάνε κοντά στο συνοδοιπόρο μου στην υπόλοιπη ζωή. Όσο πιο γρήγορα κατασταλάξει μέσα μου η εικόνα του τόσο πιο γρήγορα θα είμαι σε θέση να τον αγγίξω. Τις ίδιες ώρες απαγκιστρώνομαι από τους γονείς μου, "απογαλακτίζομαι", για να κατορθώσω να κάνω τη δική μου οικογένεια. Παίρνω μια ασφαλή συναισθηματική απόσταση από τους δικούς μου και ανεξαρτητοποιούμαι οικονομικά. Δε στηρίζομαι πια σε κανέναν, στέκομαι όρθιος στα δικά μου πόδια και ατενίζω μακριά. Έχω μακρόπνοα σχέδια, έχω όνειρα, θέλω να δημιουργήσω. Είμαι κύριος του εαυτού μου, αγαπώ τον εαυτό μου. Νοιώθω ότι έχω ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα και ερωτεύομαι τη ζωή. Τώρα είμαι έτοιμος!

Έτσι ολόκληρος όπως είμαι, βρίσκω το άλλο μου ολόκληρο. (Είναι λάθος, βλέπετε, αυτό που λένε ότι στον έρωτα βρίσκουμε το άλλο μας μισό). Έτσι ερωτευμένος με τη ζωή καθώς είμαι, μπορώ να ερωτευτώ τον άνθρωπο που θα παντρευτώ.

Συνεπώς, το ελιξίριο ενός επιτυχημένου γάμου, η αναγκαία και επαρκής συνθήκη για τη σύναψη και διαβίωσή του είναι ο έρωτας. Ποιος έρωτας, όμως; Όχι βέβαια ο έρωτας που πεθαίνει μπρος στη συνήθεια, τα πρώτα εμπόδια και το καθημερινό τρέξιμο του ζευγαριού. Ούτε ο έρωτας που γεννάει τη ζήλεια, θρέφει το ψέμα και κλονίζει την εμπιστοσύνη. Αλλά ο έρωτας που προϋπήρχε των δυο τους και φώλιαζε μέσα στον καθένα χωριστά, που με τα πρώτα του σκιρτήματα προετοίμασε τη γνωριμία τους, που με τις σπίθες του οδήγησε στην ένωσή τους και που, εξακολουθώντας να καίει ασίγαστος, τούς ζώνει με τη φλόγα του εις το διηνεκές. Κι όσο υπάρχει καρπός αυτής της ένωσης - αχ! ένα παιδί! - αυτός ο έρωτας θα αναζωπυρώνεται. Γι΄ αυτό και ο δικός μου αφορισμός είναι: "Ερωτεύομαι τη ζωή!". 

Εύχομαι να αποζημιωθήκατε που μείνατε μέχρι το τέλος. Και οι παντρεμένοι... και οι ελεύθεροι!